Linearna ekonomija
Tradicionalni ekonomski model koji se još uvijek široko primjenjuje u Bosni i Hercegovini (BiH) je linearna ekonomija. Ovaj model funkcioniše po principu “uzmi, napravi, iskoristi, odbaci”. Resursi se ekstraktuju, proizvode se stvari koje se zatim koriste i na kraju bacaju, često bez razmatranja mogućnosti za njihovu ponovnu upotrebu ili reciklažu.
Ključne karakteristike linearne ekonomije:
- Ekstrakcija resursa: Sirovine se prikupljaju ili vade, često iscrpljujući prirodne resurse u velikim količinama za proizvodnju robe.
- Proizvodnja: Materijali se transformišu u proizvode kroz proizvodne procese.
- Korištenje: Proizvodi se koriste tokom određenog vremenskog perioda.
- Odbacivanje: Nakon upotrebe, proizvodi se odlažu kao otpad, često završavajući na deponijama ili se spaljuju bez razmišljanja o njihovoj ponovnoj upotrebi ili reciklaži.
Posljedice linearne ekonomije:
- Iscrpljivanje prirodnih resursa.
- Zagađenje i degradacija životne sredine.
- Povećanje količine otpada na deponijama.
U BiH, linearna ekonomija je i dalje dominantna. Mnoge industrije i domaćinstva funkcionišu na način koji stvara značajne količine otpada, a reciklaža je na relativno niskom nivou. Nedostatak adekvatne infrastrukture i svijesti o reciklaži doprinosi problemima u održivom upravljanju resursima.
Cirkularna ekonomija
Cirkularna ekonomija predstavlja održiviji pristup, fokusirajući se na smanjenje otpada i maksimalno iskorištavanje resursa kroz njihov ponovni ciklus u ekonomskom sistemu. U ovom modelu, proizvodi, materijali i resursi se zadržavaju u upotrebi što je duže moguće, kroz reciklažu, obnovu i ponovnu upotrebu.
Ključne karakteristike cirkularne ekonomije:
- Dizajn za Dugovječnost: Proizvodi su dizajnirani da traju duže, sa lakšim popravkama, ponovnom upotrebom i reciklažom.
- Obnova Resursa: Materijali iz proizvoda koji su došli do kraja svog životnog ciklusa se obnavljaju i ponovo koriste.
- Smanjenje Otpada: Minimiziranje otpada kroz reciklažu.
- Ekonomske Prednosti: Smanjenje troškova povezanih sa ekstrakcijom sirovina i upravljanjem otpadom, podsticanje inovacija i novih poslovnih prilika.
BiH se suočava sa izazovima u prelasku na cirkularnu ekonomiju. Iako postoje inicijative i projekti koji promovišu reciklažu i održivo upravljanje resursima, implementacija cirkularnih principa je još uvijek u ranoj fazi. Nedostatak infrastrukture, zakonske regulative i svijesti među građanima ograničava napredak. Međutim, postoje pozitivni pomaci kroz projekte i programe koje podržavaju nevladine organizacije i međunarodne institucije.
- Projekti nevladinih organizacija: Mnoge organizacije u BiH rade na podizanju svijesti o cirkularnoj ekonomiji i reciklaži. Projekti poput „Opštine sa nula otpada“ teže smanjenju otpada na lokalnom nivou.
- Podrška međunarodnih institucija: EU i druge međunarodne organizacije pružaju tehničku i finansijsku pomoć za implementaciju održivih praksi u BiH.
Prelazak sa linearne na cirkularnu ekonomiju u Bosni i Hercegovini zahtjeva značajne promjene u infrastrukturi, zakonodavstvu i svijesti građana. Implementacija cirkularne ekonomije može značajno doprinijeti očuvanju prirodnih resursa, smanjenju otpada i unapređenju ekonomske efikasnosti. Ulaganje u obrazovanje, infrastrukturu i podršku inovacijama su ključni koraci ka održivijem ekonomskom modelu
Mi smo mlado udruženje koje teži ka cirkularnoj ekonomiji i smanjenju linearne ekonomije. Naš glavni cilj je smanjenje elektronskog otpada, a veći fokus stavljamo na ponovnu upotrebu (reuse) nego na reciklažu. Svjesni smo da linearna ekonomija, koja se temelji na principu “uzmi, napravi, iskoristi, odbaci”, iscrpljuje prirodne resurse i stvara ogromne količine otpada. Kao odgovor na ove izazove, naše udruženje radi na promovisanju modela cirkularne ekonomije koji se fokusira na produžavanje životnog vijeka proizvoda kroz popravku, obnovu i ponovnu upotrebu.
Kroz različite projekte i aktivnosti, nastojimo podići svijest o važnosti smanjenja elektronskog otpada. Organizujemo edukativne radionice, prikupljamo i popravljamo stare računare i elektronsku opremu, te ih doniramo školama, nevladinim organizacijama i zajednicama kojima su potrebni. Naša misija je dvostruka: ne samo da smanjimo količinu otpada koji završava na deponijama, već i da omogućimo pristup tehnologiji onima koji bi inače bili uskraćeni za nju.
Vjerujemo da prelazak na cirkularnu ekonomiju može donijeti značajne prednosti za našu zajednicu i okoliš. Kroz naše inicijative, nadamo se da ćemo inspirisati i druge da usvoje održivije prakse i da će se svijest o važnosti ponovne upotrebe i pravilnog zbrinjavanja elektronskog otpada širiti. Naši članovi, volonteri i podržavaoci neumorno rade na tome da BiH postane lider u cirkularnoj ekonomiji, smanjujući tako ekološki otisak i stvarajući bolje uslove za buduće generacije.